Pomocnicze ujęcia wody

Oprócz ujęć podstawowych („Wierzchowisko”, „Mirów”, „Łobodno”, „Olsztyn”) system wodociągowy aglomeracji częstochowskiej w strefach wzmożonych rozbiorów, bądź na jego peryferiach (końcówkach) zasilany jest dodatkowo z 14. ujęć pomocniczych: „Wielki Bór”, "Rząsawa”, „Rędziny”, „Rudniki”, „Rybna”, „Rększowice”, „Konopiska”, „Blachownia”, „Cisie”, „Przymiłowice”, „Biskupice”, „Bukowno”, „Kłobuck”, "Mokra". 

Ujęcia pomocnicze: "Rząsawa", "Rędziny", "Rudniki", "Rybna", "Przymiłowice", "Biskupice", "Bukowno", "Mokra" pobierają wody podziemne z wapieni wieku górnojurajskiego, ze szczelinowo-krasowego zbiornika, nazywanego przez hydrogeologów Głównym Zbiornikiem Wód Podziemnychnr 326 (GZWP 326). Z uwagi na znakomite właściwości fizykochemiczne pobierana z nich woda nie wymaga uzdatniania lecz podlega jedynie procesowi dezynfekcji za pomocą podchlorynu sodu.

Ujęcia pomocnicze: "Wielki Bór", "Blachownia", "Cisie" pobierają wodę podziemną z utworów czwartorzędowych (piaski, żwiry), tworzących pradolinę kopalną rzeki Warty. Eksploatowana woda posiada ponadnormatywną zawartośc żelaza i manganu (zanieczyszczenia geogeniczne) i wymaga uzdatniania.

Ujęcia pomocnicze: "Konopiska-Kopania" i "Rększowice" eksploatują piętro wodnośne triasu (wapień muszlowy). Woda posiada ponadnormatywną zawartość żelaza i manganu (zanieczyszczenia geogeniczne) - niezbędne jest jej uzdatnianie.   

Ujęcie pomocnicze "Kłobuck" pobiera wodę z poziomu wodonośnego jury środkowej (piaskowce kościeliskie). Woda zawiera ponadnormatywną zawartość żelaza (zanieczyszczenie geogeniczne), stąd zachodzi konieczność jej uzdatniania.  

W procesie technologicznym produkcji wody ujęć pomocniczych: „Wielki Bór”,„Rząsawa”, „Rększowice”, „Kopalnia”, „Blachownia”, „Cisie”, „Kłobuck”, z uwagi na konieczność obniżenia zawartości związków żelaza i manganu w wodzie, oprócz końcowej dezynfekcji stosuje się jej uzdatnianie (odżelazianie, odmanganianie, korekta pH). Stosowane są następujące procesy uzdatniania:

Ujęcie wody "Konopiska" - odżelazianie wody

Proces uzdatniania wody składa się z następujących etapów:

•  wydobycie i dostarczenie wody ze studni głębinowej do budynku stacji uzdatniania wody;
• napowietrzenie wody i odgazowanie resztek [H₂S] w zbiorniku kontaktowym;
• odżelazianie (zatrzymanie utlenionych związków żelaza na złożu znajdującym się w czterech filtrach);
• dezynfekcja wodnym roztworem podchlorynu sodu;
•  magazynowanie uzdatnionej wody w dwóch zbiornikach magazynowych;
• wtłoczenie uzdatnionej wody do sieci wodociągowej za pomocą pomp sieciowych.

Ujęcie wody "Wielki Bór" - odmanganianie wody

Proces uzdatniania wody składa się z następujących etapów:

• pobór i dostarczenie wody ze studni głębinowych do budynku stacji uzdatniania wody;
• napowietrzenie w aeratorze (utlenianie związków manganu zawartych w wodzie surowej);
• odmanganianie (zatrzymanie utlenionych związków manganu na złożu znajdującym się w trzech filtrach ciśnieniowych);
• dezynfekcja wodnym roztworem podchlorynu sodu;
• wtłoczenie uzdatnionej wody do sieci wodociągowej.

Ujęcie wody "Blachownia" - odkwaszanie i odżelazianie wody

Proces uzdatniania wody składa się z następujących etapów:

• pobór i dostarczenie wody ze studni głębinowych do budynku stacji uzdatniania wody;
• napowietrzenie wody w zbiorniku kontaktowym;
• odkwaszanie wody ługiem sodowym;
• odżelazianie (zatrzymanie utlenionych związków żelaza na złożu znajdującym się w czterech filtrach);
• dezynfekcja wodnym roztworem podchlorynu sodu;
•   magazynowanie uzdatnionej wody w dwukomorowym zbiorniku magazynowm;
• wtłoczenie uzdatnionej wody do sieci wodociągowej za pomocą pomp sieciowych.

Ujęcie wody "Rększowice" - odżelazianie wody

Proces uzdatniania wody składa się z następujących etapów:

• pobór i dostarczenie wody ze studni głębinowej do budynku stacji uzdatniania wody;
• napowietrzenie w aeratorze (utlenianie związków żelaza zawartych w wodzie surowej);
• odżelazianie (zatrzymanie utlenionych związków żelaza na złożu znajdującym się w trzech filtrach ciśnieniowych);
• dezynfekcja wodnym roztworem podchlorynu sodu;
• wtłoczenie uzdatnionej wody do sieci wodociągowej za pomocą pomp sieciowych.

Ujęcie wody "Kłobuck" - odżelazianie wody

• proces napowietrzania wody
• proces filtracji pospiesznej przez uaktywnione złoże z piasku filtracyjnego o średnicy 0,8 mm do 1,6 mm; prędkość filtracji 10 km/h,
• proces dezynfekcji wody podchlorynem sodu

Ujęcie wody "Cisie" - odżelazianie i odmanganianie wody

Proces uzdatniania wody składa się z następujących etapów:

• pobór i dostarczenie wody ze studni głębinowej do budynku stacji uzdatniania wody;
• napowietrzenie wody i odgazowanie resztek [H₂S] w zbiorniku kontaktowym ;
• odżelazianie i odmanganianie (zatrzymanie utlenionych związków żelaza i manganu na złożach znajdujących się w dwóch filtrach).
• dezynfekcja wodnym roztworem podchlorynu sodu;
• magazynowanie uzdatnionej wody w zbiorniku magazynowym;
• wtłoczenie uzdatnionej wody do sieci wodociągowej za pomocą pomp sieciowych.

Pochodzenie związków żelaza i manganu w wodzie jest naturalne (geogeniczne), związane zługowaniem się tych związków w litosferze, w której są bardzo rozpowszechnione, podczastworzenia się zasobów wód podziemnych w postaci – użytkowych poziomów wodonośnych. Z analiz wynika, że w odniesieniu do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz. U. Nr 61 poz. 417 z późniejszymi zmianami] ponadnormatywne stężenie manganu utrzymuje się w wodzie z ujęcia „Wielki Bór”, zlokalizowanego w Częstochowie, od początku jego eksploatacji tj. od roku 1987. W wodzie ze studni ujęcia "Wielki Bór" mangan występuje w stabilnej formie wodorowęglanowej MnHCO₃⁺. Stosowanie uzdatniania w procesie technologicznym wymienionego ujęcia redukuje stężenie manganu w wodzie dostarczanej do odbiorców poniżej granicy wykrywalności tj. <13 µg Mn/dm³.

Pochodzenie związków żelaza i manganu w wodzie ujmowanej przez wymienione ujęcia jest naturalne (geogeniczne), związane z warunkami tworzenia się zasobów wód podziemnych w postaci – użytkowych poziomów wód podziemnych.

Wnioski z eksploatacji ujęć pomocniczych w 2014 roku:

Pomocnicze ujęcia wody w roku 2014 pobrały około 14,88% wody wyprodukowanej przez wszystkie ujęcia Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowkiego SA w Częstochowie.

Z analizy wydajności i depresji w eksploatowanych studniach ujęć pomocniczych wynika, że nigdy nie przekroczono dopuszczalnych wydajności określonych w dokumentacjach hydrogeologicznych zasobowych. Zwierciadło wody podziemnej nie wykazało istotnych zmian w stosunku do lat poprzednich. Depresja eksploatacyjna nie uległa zwiększeniu. Warunki hydrodynamiczne ujmowanych poziomów wodonośnych: jury górnej, środkowej oraz pięter wodonośnych: czwartorzędowego i triasowego nie uległy pogorszeniu.

W odniesieniu do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz. U. Nr 61 poz. 417 z późniejszymi zmianami] wody pobrane do analiz we wszystkich ujęciach pomocmniczych nie wykazały przekroczeń normwskaźników fizykochemicznych.

W roku 2013 w wodach podziemnych w obszarach spływu wód do ujęć pomocniczych nie stwierdzono wzrostu stężeń zanieczyszczeń w stosunku do lat poprzednich.

Stan mikrobiologiczny wody był dobry. Woda zdezynfekowana za pomocą podchlorynu sodu i podawana do sieci wodociągowej posiadała wszelkie wskaźniki fizykochemiczne i mikrobiologiczne w pełni odpowiadające wymogom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz. U. Nr 61 poz. 417 z późniejszymi zmianami].