Ujęcie wody Olsztyn

Wielootworowe ujęcie wody podziemnej eksploatowane przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego SA w Częstochowie, do eksploatacji oddane zostało w 1987 roku. W skład ujęcia wchodzi: stacja pomp i dezynfekcji zlokalizowana w miejscowości Olsztyn, a także 9 studni głębinowych rozmieszczonych w 3 rejonach eksploatacji: Kusięta, Olsztyn, Lipówki. Studnie odwiercono w skałach wapiennych wieku górnojurajskiego. Eksploatowany jest poziom wodonośny jury górnej, w którym to stale uczestnicząca w cyklu hydrologicznym woda, wypełniając w wapieniach pustki skalne (szczeliny, kawerny, uskoki), tworzy pod powierzchnią ziemi naturalny, szczelinowo-krasowy zbiornik gromadzący wody podziemne. Zbiornik ten nazywany przez hydrogeologów  Głównym Zbiornikiem Wód Podziemnych nr 326 (GZWP 326) spełniając w skali kraju bardzo wysokie kryteria ilościowe i jakościowe, stanowi podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę pitną aglomeracji częstochowskiej. Jednakże, z uwagi na niski stopień izolacji warstwy wodonośnej w postaci pokrywy skał słaboprzepuszczalnych (ok. 50%), ten szczelinowo-krasowy rezerwuar wód podziemnych, stale jest narażony na dopływ zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Podstawowe dane studni głębinowych ujęcia „Olsztyn” przedstawiono w poniższej tabeli:

Woda (surowa) pobierana ze studni eksploatacyjnych o numerach 42, 43, 45, 47, 26, 48, 51 za pomocą podwodnych agregatów pompowych, tłoczona jest rurociągami do komory zasuw, znajdującej się na terenie stacji pomp w Olsztynie. W komorze zasuw odbywa się jej dezynfekcja za pomocą roztworu podchlorynu sodu (NaOCl), dostarczanego z chlorowni. Z komory zasuw (już zdezynfekowana) kierowana jest do dwóch zbiorników czerpalno - ruchowych, a z nich do popmpowni drugiego stopnia, w której zainstalowano 5 pomp poziomych. Z pompowni drugiego stopnia tłoczona jest rurociągiem o średncy 1000 mm i długości około 10 km do 4 zbiorników wyrównawczych, zlokalizowanych na wzgórzu Błeszno w Częstochowie, skąd grawitacyjnie zasila układ wodociągowy Częstochowy. Dodatkowo bezpośrednio do magistrali wodociągowej 1000 mm wprowadzana jest woda z 2 studzien (nr 49 i 147) zlokalizowanych w Olsztynie w sasiedztwie rurociągu. Na terenie stacji pomp znajduje się także także lokalna pompownia, która częśc zdezynfekowanej wody wtłacza do sieci wodociągu lokalnego gminy Olsztyn.                

Wody podziemne w zasięgu oddziaływania ujęcia charakteryzują się znakomitymi naturalnymi właściwościami fizykochemicznymi i bakteriologicznymi. Pobierana woda od początku eksploatacji charakteryzuje się stabilnością składu chemicznego.

W oparciu o wcześniej przeprowadzone badania modelowe hydrodynamiki i migracji zanieczyszczeń w obszarze GZWP 326 (2005 r.) zweryfikowano zasięg strefy ochrony pośredniej ujęcia „Olsztyn” i obowiązujących w niej zakazów i ograniczeń. Stale prowadzony jest monitoring jakości wód, w tym w ramach wdrożonego w przedsiębiorstwie  w 2007 r. Zintegrowanego Systemu Gospodarowania i Ochrony Zasobów Wodnych GZWP 326. Sieć otworów obserwacyjnych umożliwia stałe śledzenie ilościowych i jakościowych zmian wód podziemnych w strefie ochronnej. Prowadzony monitoring umożliwia kontrolę skuteczności ochrony ujęcia oraz podejmowanie przedsięwzięć zabezpieczających gwarantowany i ciągły standard zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia.

Podstawowe dane eksploatacyjno - techniczne ujęcia "Olsztyn":

• maksymalna wydajność ujęcia 5480 m³/ dobę,
• pobór wody za pomocą 9 studni głębinowych, o głębokościach 86 ÷ 100 m, ze skał ze skał wapiennych poziomu wodonośnego jury górnej w obszarze GZWP 326,
• uzdatnianie wody – z uwagi na dobrą jakość ujmowanej wody nie jest ona poddawana procesom uzdatniania; w celu zachowania dobrego stanu bakteriologicznego w procesie dystrybucji, woda poddawana jest dezynfekcji poprzez chlorowanie,
• dystrybucja wody – woda wtłaczana jest do sieci wodociągowej poprzez układ 5 pomp.

Ujęcie zaopatruje mieszkańców Częstochowy - dzielnice: Raków Zachód i Błeszno, Bugaj, Kręciwilk oraz miejscowości w gminie Olsztyn.

Wnioski z eksploatacji ujęcia "Olsztyn" w 2014 roku: 

Z analizy poboru w 2014 roku z ujęcia Olsztyn wynika,że ujęcie dostarczało średnio 3,68 tys. m³ wody na dobę, co stanowiło 7,67% ogółu pobieranej wody przez wszystkie ujęcia przedsiębiorstwa. Całkowita ilość pobranej wody stanowiła  16,14%wielkości określonej w pozwoleniu wodnoprawnym nr Cz.OS.RR.76370/18/10 z dnia 9 września 2010 roku (wielkości określone w pozwoleniu: 950 m³/h i 22 800 m³/d oraz 8,32 mln m³/a). W żadnym momencie eksploatacji nie doszło do przekroczenia wydatku maksymalnego, określonego w pozwoleniu oraz wydatku dopuszczalnego poszczególnych studni, określonych w dokumentacji hydrogeologicznej zasobowej (2008 rok). 

Dane dotyczące poszczególnych wydatków studni głębinowych w 2014 roku wskazują, że eksploatowano w głównej mierze studnie nr 42, 26 i 45. Z pozostałych studzien korzystano zdecydowanie mniej intensywnie, co było wynikiem niewielkiego zapotrzebowania na wodę. Sposób eksploatacji wynikał z przyczyn techniczno – ekonomicznych. 

Z analizy wydajności i depresji w eksploatowanych studniach ujęcia „Olsztyn” zawartych w książkach eksploatacji wynika, że nigdy nie przekroczono dopuszczalnych wydajności określonych w dokumentacji hydrogeologicznej zasobowej (2010 r.). Zwierciadło wody podziemnej nie wykazało istotnych zmian w stosunku do lat poprzednich. Depresja eksploatacyjna nie uległa zwiększeniu. Warunki hydrodynamiczne ujmowanego poziomu wodonośnego jury górnej nie uległy pogorszeniu.    

W odniesieniu do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz. U. Nr 61 poz. 417 z późniejszymi zmianami] wody we wszystkich studniach nie wykazały przekroczeń norm wskaźników fizykochemicznych.

W roku 2014 w wodach podziemnych w obszarze spływu wód do ujęcia „Olsztyn” nie stwierdzono wzrostu stężeń zanieczyszczeń w stosunku do lat poprzednich.

Stan mikrobiologiczny wody był dobry. Woda zdezynfekowana za pomocą podchlorynu sodu i podawana do sieci wodociągowej posiadała wszelkie wskaźniki fizykochemiczne i mikrobiologiczne w pełni odpowiadające wymogom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz. U. Nr 61 poz. 417 z późniejszymi zmianami].